Teknolojinin hızla ilerlemesi, hayatımızı her alanda dönüştürürken, internet üzerinden alışveriş yapma imkanı da giderek daha kolay ve yaygın hale geliyor. Artık evde, işte, okulda veya bir kafede arkadaşlarla otururken bile sosyal medyada gezmek ve alışveriş yapmak neredeyse anlık hale geldi. Bunu fırsata çeviren satıcılar, Instagram gibi sosyal medya platformlarında ürünlerini satmaya başladılar. Günümüzde sosyal medya üzerinden alışveriş yapmak önemli ölçüde arttı; ancak bu artış, bazı hukuki sorunları da gündeme getiriyor. Bunların başında, satıcıların sayfalarında yer alan "İade yok, değişim var" ibaresi ile tüketicilere, hukuki haklarını kullanamayacakları izlenimi verilmesi yer alıyor.

Instagram üzerinden alışveriş yapıldığı takdirde satıcı ile tüketici arasında mesafeli sözleşme kurulması söz konusu olur ve bu alışverişlerin mesafeli sözleşme olarak değerlendirilmesi gerekir.

Mesafeli sözleşmelerdeki cayma hakkı çerçevesinde, "İade yok, değişim var" ibaresinin geçerliliği sorgulanmalıdır. Her ne kadar tüketici, bu ibareyi görerek ve kabullenerek ürünü almış olsa da, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 48. Maddesinin 4. Fıkrası gereğince iade hakkımevcuttur. Tüketici, cayma hakkını 14 gün içinde satıcıya bildirerek kullanmak zorundadır. Eğer satıcı, cayma hakkı hakkında tüketiciyi gerektiği şekilde bilgilendirmezse, tüketici 14 günlük cayma hakkı süresi ile bağlı değildir. Her hâlükârda bu süre, cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer. Tüketici, cayma hakkı süresi içinde malın mutat kullanımı nedeniyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.

Cayma hakkınızı kullanırken, ileride oluşabilecek sorunları daha kolay ispatlayabilmek için telefonla bildirimde bulunmak yerine, kayıt altına alınabilecek (SMS, WhatsApp yazışması, e-posta vb.) bir yöntem kullanmanız daha faydalı olacaktır. Cayma hakkınızı kullanırken, tüketici herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin bu hakkını kullanabilir.Ancak her üründe de cayma hakkı kullanılamaz. Bu ürünlerin başlıcaları, Ticaret Bakanlığı’nın tüketici bilgilendirme sayfasında sayılmıştır. Bunlar:

Cayma hakkı kullanılamayan başlıca mal ve hizmet örnekleri şunlardır:

Cayma hakkı her üründe kullanılamaz. Tüketicinin iade hakkı bulunmayan ürünler arasında, özel istekle üretilen mallar, çabuk bozulabilen gıda ürünleri ve hijyenik nedenlerle iade edilemeyen iç çamaşırı gibi ürünler yer almaktadır.

• Fiyatı piyasadaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen altın, mücevherat gibi mallar.
• Özel istek ve ihtiyaçlar doğrultusunda hazırlanan mallar.
• Çiçek, yaş pasta gibi çabuk bozulabilen ürünler.
• İç çamaşırı, küpe gibi hijyenik nedenlerle iade edilemeyen ürünler.
• CD, DVD, dijital içerikli mallar.
• Abonelik sözleşmeleri kapsamında sağlananlar dışında gazete ve dergiler.

Cayma hakkınızı kullanmak istediğiniz halde satıcı buna yanaşmıyorsa neler yapmalısınız?

Öncelikle, alışverişe başlarken satıcıya, fatura kesip kesmediğini sormanız önemlidir. Fatura, cayma hakkınızı kullandığınızda, buna yanaşmayan satıcıya karşı açacağınız hukuki davalarda, yapmış olduğunuz alışverişe dair en güçlü delil olacaktır. Fatura alamadığınız ya da almayı unuttuğunuz durumlarda ise, Instagram üzerinden ya da WhatsApp, SMS gibi platformlarda gerçekleştirdiğiniz sipariş konuşmalarının ekran görüntülerini alarak, bunları mahkemeye veya tüketici heyetine sunmanız büyük önem taşır.

Hukuki olarak nereye başvurmalısınız?

Ürün iadesine yanaşmayan satıcıya karşı uyuşmazlık miktarına göre ilçe veya il hakem heyetlerine başvurarak, elinizdeki evraklarla başvuru yapmanız gerekmektedir.